تاریخ آخرین بروزرسانی: ۸ام اردیبهشت ۱۴۰۰
مراحل زنجیره تأمین در صنعت نفت و گاز
اکتشاف – تولید – پالایش – بازار – مصرف
موارد ذکر شده در بالا مراحل اصلی زنجیره تأمین در صنعت نفت و گاز می‌باشند. این مراحل بر‌هم‌کنش شرکت‌ها و مواد اولیه‌ای که در طول زنجیره تأمین این صنعت قرار دارند را نشان می‌دهند. تا زمانی که شرکت‌های نفتی برای تأمین مواد اولیه‌شان به فراهم‌کننده‌های این مواد نیاز داشته باشند، زنجیره تأمین وجود خواهد داشت. در هر کدام از مراحل یک زنجیره تأمین، عملیات‌ها و فرایند‌های متعددی وجود دارند. برای مثال مرحله اکتشاف شامل عملیات‌های لرزه نگارانه، ژئوفیزیکی و جغرافیایی می‌شود در حالیکه عملیات‌های مرتبط با مرحله تولید شامل حفر، ذخیره‌سازی، تولید و مهندسی تأسیسات می‌باشند. فرایند پالایش یک فرایند پیچیده است و برون‌ده نهایی آن وارد مرحله بازار مصرف می‌شود. مرحله بازار شامل خرده‌فروشی بنزین، سوخت موتور و سایر محصولات پالایش شده میباشد. هر کدام از عملیات‌های مربوط به یک مرحله می‌تواند در حیطه مسئولیت‌های یک شرکت یا واحدی از یک شرکت قرار بگیرد. اقتصاد – یعنی سنجیدن سود و هزینه تصمیماتی که در طول زنجیره تأمین گرفته می‌شود – موضوع مشترک میان تمام مراحل در زنجیره تأمین در صنعت نفت و گاز میباشد.
در مقایسه با صنایع دیگر، بهبود عملکرد زنجیره تأمین در صنعت نفت و گاز بیشترین منفعت را برای شرکت‌های دخیل در این صنعت خواهد داشت. در این صنعت محموله‌هایی که میان اجزاء زنجیره تأمین جابجا می‌شوند دارای تنوع بسیاری هستند؛ از دست‌کش‌های کار گرفته تا لولهها، دریچه‌ها، جرثقیل‌ها، مواد شیمیایی، سیمان، فولاد و دکل‌های حفاری. علاوه بر این کمتر صنعتی در جهان وجود دارد که برای عملکرد روزانه‌اش به چنین طیف وسیعی و گسترده‌ای از فراورده‌ها در سطح ملی، جهانی، درون مرزی و برون مرزی نیاز داشته باشد. در مراحل اکتشاف و تولید، اکثر عملیات‌ها متداوم هستند. شرکت‌های نفتی سالانه چاه‌های نفت و گاز بسیاری را حفاری می‌کنند. برای حفر هر چاه علاوه بر پیمانکار حفاری به حدود ۴۵ دستگاه خدماتی مختلف نیاز میباشد.
در صنعت نفت و گاز، تقریباً تمامی عملیات‌های مهم و حیاتی از قبل برنامه‌ریزی می‌شوند. از همین رو تمامی فرایند‌های مرتبط با این صنعت می‌توانند با یک سری ریزه‌کاری‌های مناسب به یک ماشین پول‌سازی با کارآمدی بالا تبدیل شوند. هدف مدیریت زنجیره تولید در این صنعت، فراهم نمودن بهترین خدمات مشتری با کمترین هزینه میباشد. در زنجیره تولید صنعت نفت و گاز، عملیات‌های مرتبط با مرحله اکتشاف با استفاده از تحلیل‌های لرزه‌نگارانه و تعیین نمودن چشم‌اندازها تولید ارزش می‌کنند و عملیات‌های مرتبط با مرحله تولید از برون‌ده عملیات‌های مرتبط با مرحله اکتشاف استفاده خواهند کرد و در واقع مشتری مرحله اکتشاف خواهند بود. به همین شکل مرحله پالایش مشتری مرحله تولید خواهد بود و مرحله بازار مشتری مرحله پالایش و در نهایت مصرف‌کننده‌های محصولاتی مانند بنزین، مشتری‌های نهایی در این زنجیره تأمین.
باید توجه شود که هر کدام از شرکت‌های دخیل در تشکیل زنجیره تأمین بتوانند به سرعت به طور همزمان مواد مورد نیاز مشتری‌هایشان را تأمین کرده و فعالیت‌هایشان را از مشکلات و دشواری‌هایی که ممکن است با تأمین‌کننده‌های مواد اولیه و مشتری‌ها پیدا کنند، محافطت کنند. در صورتی که شرکت‌های نفت و گاز بتوانند دلار مصرفی‌شان در طول زنجیره تأمین به خوبی مدیریت کنند، حاشیه سود آنها می‌تواند به شکل قابل توجهی افزایش یابد.
یکی از نقاط ضعف یک زنجیره تأمین این است که هر کدام از شرکت‌های دخیل در شکل دادن آن می‌توانند به گونه‌ای عمل کنند که تنها سود خودشان افزایش پیدا کند. از همین رو هدف اصلی که رضایت مشتری نهایی میباشد به راحتی رنگ می‌بازد و فرصت‌هایی که می‌توانسته‌اند از هماهنگی تصمیم‌گیری‌ها در طول زنجیره تأمین شکل گیرند، از دست می روند. در صورتی که تأمین‌کننده‌های مواد اولیه بتوانند مورد اطمینان‌تر باشند، نیاز صنعت نفت و گاز به مواد خام اولیه، سیستم‌های کنترل کیفی، بازکاری و سایر فعالیت‌های غیر تولید‌کننده ارزش کمتر می‌شود و در نتیجه تولید با صرفه‌تر خواهد شد.
لولهها و محموله‌های مرتبط با آنها از مهم‌ترین مواد اولیه مورد نیاز صنعت نفت و گاز به حساب می‌آیند که به شکل روزانه باید تأمین شوند. این محموله‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می‌باشند و از همین رو جزئی مهم از زنجیره تأمین را تشکیل می‌دهند. زنجیره تأمین مرتبط با این دسته از محموله‌ها، فرایندی است که از طریق آن محصولاتی مانند لولهها و پوشش‌ها سفارش داده می‌شوند و سپس تولید شده و پس از انتقال، انبار و آماده‌سازی، به دست مشتری‌هایشان در منطقه حفاری چاه‌های نفت و گاز می‌رسند. مدیریت این قسمت از زنجیره تأمین می‌تواند به یک کابوس لجستیک و عملیاتی برای اکثر شرکت‌های نفت و گاز تبدیل شود. تأخیر در رسیدن لولهها، پوشش‌ها و سایر مواد می‌تواند موجب تأخیر قابل توجه در عملیات حفر و در نتیجه هزینه‌های بالاتر شود.
در بخش‌های اکتشاف و تولید صنعت نفت، محصول نهایی برای تمامی شرکت‌های رقیب مشابه است: نفت و گاز با کمترین تفاوت در نوع تولید آنها. در نتیجه در صورت اینکه یک محصول جدید از این نوع وارد بازار شود، بسیاری از این شرکت‌ها از نظر نیازمندی به این محصول با یکدیگر تفاوتی نخواهند داشت. به همین دلیل این شرکت‌ها تنها می‌توانند از نظر تولید نفت و گاز با شیوه‌های کارآمدتر و صرفه‌جویانی‌تر با یکدیگر رقابت کنند. پس با وجود اینکه شرکت‌های کشف و تولید از بسیاری جهات با یکدیگر متفاوت می‌باشند، اما یک وجه تفاوت بسیار بزرگ آنها می‌تواند در توانایی آنها در به کارگیری یک برنامه مدیریتی مناسب زنجیره تأمین خلاصه شود.